Krasicki Ignacy Mikolaja Doswiadczynskiego przypadki (pdf)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

z czasem ochrzci�a odwag�, m�stwem i heroizmem.
59
- Nie dziwuj� si� ju� temu - rzek� Xaoo - coS mi powieda� przedtem o waszych jurystach, i�
najlepiej si� ich wymowa w bronieniu z�ych spraw wydaje. Zosta�eS mo�e niechc�cy dowo-
dem tej prawdy. Usprawiedliwiaj, jak chcesz, kunszt wojenny - bardziej was z tej miary �a�o-
wa� ni� chwali� nale�y.
Z wieloSci ludzi mo�na wnosi� ró�nice charakterów, z tej ró�nicy sprzeczki; ale �eby do ta-
kowego stopnia przysz�y, i�by st�d strata �ycia nast�pi� mog�a - sposób takowych konsekwen-
cji u nas nieznajomy jest. Musz� by� u was �ywsze nierównie pasje, kiedy do tego punktu
przyjS� mog� DoS� sztuczn� i dowcipn� czyni�eS gradacj� nieszcz�Sliwych kruszcowych bro-
ni wynalazków. Dobrzy ludzie, mówisz, pisali i mówili przeciw takowej zdro�noSci, prawo-
dawcy chcieli j� wykorzeni�, ale ich zabiegi, ich starania by�y daremne. Musi to by� u was
rzecz bardzo rzadka ci dobrzy ludzie, kiedy nie mogli dobra� tylu podobnych sobie, którzy
by jak oni pismem, s�owem i przyk�adem mogli przezwyci�a� pierwiastki z�ego na�ogu:
�e prawodawcy zapobie�e� temu nie mogli, dziwuj� si� niezmiernie. Na có�, prosz�, wysta-
wiacie ludowi na widok te pró�ne pos�gi, je�eli ich moc, od was samych nadana, nie mo�e
przeprze� waszego uporu? Na có� piszecie prawa, je�eli ich nie s�uchacie? Mo�e si� myl�,
ale zdaje mi si� przynajmniej, i� pisma tych waszych ludzi dobrych, ustawy prawodawców
nie musia�y by� szczere i gruntowne, zra�eni z�ym skutkiem w pierwszych zap�dach, z pierw-
szego rygoru i zamiast tego, �eby z gruntu z�y na�óg wykorzeni�, chcieli go mniej z�ym czy-
ni�, a przeto usprawiedliwia� w oczach ludu ich w�asne przest�pstwo. M�noS� prawego stat-
ku nie zra�a si� nieskutecznoSci� pierwszych kroków. Niepodobna zaS, �eby trwa�e i niewzru-
szone sprzeciwienie si� nie mia�o kiedy�kolwiek przeprze� cho�by najmocniej wkorzenione-
go b��du.
Nie jestem i by� nie mog� chwalc� takiego stanu, gdzie jeden albo kilku drugimi rz�dz�; ale
w zdarzaj�cej si� takowej rz�du okolicznoSci, przeSwiadczony u siebie jestem, i� ktokolwiek
towarzystwem rz�dzi� chce, musi si� uzbroi� w nieustraszone m�stwo. Niech tylko najmniej-
szy s�aboS� rz�dzony w rz�dz�cym postrze�e, w dwójnasób sile swojej zaufa, zrzuci jarzmo
zbawiennej dla siebie, jak ty powiedasz, subordynacji, a mo�e zbytecznie oSwiecony, prze-
rwie zas�on� opinii, nie wiem, czy nie po�yteczniejszej temu, co ka�e, ni� temu, co s�ucha.
Co si� tycze kunsztów, pojmuj� ja to, i� wynalazek kruszców by� nader po�yteczny, aleScie
zbyt drogo t� korzyS� zap�acili. Zbytek potrzeby rodzi; te, które przyrodzenie nadaje i wyzna-
cza, mog� si� obejS� bez z�ota, srebra, �elaza i miedzi. Prawda, i� narz�dzia z kruszcu spo-
rz�dzone oszcz�dzaj� w robotach i czas, i prac�, Z tym wszystkim, naszym przyk�adem
oSwiecony, widzisz, i� przemys� z cierpliwoSci� mo�e zast�pi� takowe niedostatki. Praca,
przyznaj�, musi by� wi�ksza, ale ta� sama praca tyle za sob� dobra prowadzi, i� jej oszcz�-
dza� jest to krzywd� istotn� samemu sobie czyni�. Nauczy�a nas natura, czego nam koniecz-
nie potrzeba; ta� sama da�a instynkt, jak tym potrzebom dogadza� mamy.
60
ROZDZIA� DZIEWI�TY
Maj�c iS� w doS� dalek� podró� wzi�� mnie Xaoo z sob�. Pierwszy raz natenczas zdarzy�o
mi si� widzie� kraj ten, doS� rozleg�y; i gdym si� pyta�, jaka jego obszernoS�, odpowiedzia�,
i� id�c prosto a� do drugiego brzegu od morza, jedenaScie dni drogi; szerokoS� zaS kraju rów-
na by�a prawie d�ugoSci. Gdziemykolwiek szli, wida� by�o wsz�dzie dobrze uprawn� ziemi�;
osady by�y doS� g�ste, ka�da zaS mia�a tyle lasu, ile jej potrzeba by�o; i jakem móg� miarko-
wa� po równych wydzia�ach, zna�, i� gdzie ich by�o nadto, tam zbywaj�ce cz�Sci na pola by�y
obrócone, gdzie zaS ich brak�o, umySlnie zasiane by�y.
�smego dnia podró�y po lewej stronie pokaza� mi mój gospodarz pole doS� obszerne, pi�k-
nymi drzewy naoko�o obsadzone; w Srodku by� dom niewielki, nieco jednak ozdobniejszy od
innych. GdySmy si� ku niemu zbli�ali, wyszed� z pobli�szego domu powa�ny starzec i po-
zdrowiwszy nas mile, zaprowadzi� ku drzwiom. Tam gdy stan�� Xaoo, rzek�:
- Pozdrawiam ci�, s�odka pami�ci ojca naszego! Wszed�szy do izby znalexliSmy zupe�n� czy-
stoS� i och�dóstwo, a w poSrodku by�a szafa doS� kunsztownie zrobiona. Otworzy� j� ów sta-
rzec i gdym si� spodziewa� obaezy� co osobliwego, z podziwieniem wielkim nic wi�cej me
postrzeg�em, tylko staroSci� ju� prawie zbutwia�e matrumenta rolnicze. Brali je w r�ce z usza-
nowaniem obydwa starcy, Xaoo zaS chc�c uspokoi� ciekawoS� moj� rzek�:
- Pole, które tm dom otacza, r�kami naszego powszechnego ojca uprawwione i wydobyte by�o;
tych instrumentów, które wdzi�cznoS� nasza z uszanowaniem od wieków strze�e, u�ywa� Ko-
otes. Ten, podobnym mo�e jako i ty sposobem, z cudzej ziemi z �on� i z dwojgiem dzieci tu,
do pustej naówczas wyspy przybywszy, w�asnymi r�kami tego gruntu wydoby�. Poszcz�Sci�a
Najwy�sza IstnoS� pracy lego, przyszed� do ostatniej staroSci i przed Smierci� widzia� czwarte
pokolenie swoje. Tkwi� nam w Swie�ej pami�ci jego przykazy. �eby zaS by�o cokolwiek takie-
go, co by nam ustawicznie przypomina�o jego obcowanie - instrumentu, których do rolnictwa
u�ywa�, chowamy z pilnoSci� i ka�dy je raz przynajmniej w �yciu ogl�da� pomnim.
Pole, które wydoby�, nale�y do wszystkich w powszechnoSei; kolejno je uprawiaj� obywatele;
a zbo�e na tyle cz�Sci, ile osad w wyspie, rozdzielone jest. Gdy cz�stka do osady przyniesiona [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Accumen

Pokrewne