[ Pobierz całość w formacie PDF ]
niepalących tej zmienionej formy hemoglobiny jest tylko od 0,5-1%. Karboksyhemoglobina
powstaje we krwi człowieka podczas nasilonej ekspozycji na tlenek węgla. Związek ten wypiera
tlen związany u zdrowego człowieka z hemoglobiną i powstająca karboksyhemoglobina jest
niezdolna do dostarczania tlenu niezbędnego tkankom i komórkom organizmu. Duża ilość tlenku
węgla związanego z hemoglobiną jest przyczyną niedotlenienia organizmu i poważnych zaburzeń
funkcjonowania układu krążenia, prowadzących w ciężkich przypadkach do śmierci Stan i
rokowanie w zatruciu tym gazem zależy od jego stężenia w powietrzu, którym chory oddychał, a
także od czasu wdychania tlenku węgla. Szybkie odizolowanie osoby zatrutej od zródła tlenku
węgla ratuje w wielu przypadkach życie, jednak musi minąć jeszcze wiele czasu, zanim ten
toksyczny gaz zostanie usunięty z krwi. Małe stężenie kar-
166
Rozdział 16
boksyhemoglobiny we krwi, do 2%, nie wywołuje zauważalnych zmian w funkcjonowaniu
organizmu, ale już stężenie 5-10% tlenku węgla we krwi powoduje bóle i zawroty głowy, duszność,
rozszerzenie naczyń krwionośnych, zauważalne zmiany w pracy serca. Są przypuszczenia, że u
ludzi zatrutych tlenkiem węgla - oprócz tworzenia się karboksyhemoglo-biny następuje także
wiele innych zaburzeń metabolicznych. W badaniach pośmiertnych ludzi zatrutych tym gazem
stwierdzono martwicę wielu narządów, między innymi serca, wątroby, śledziony, nerek, komórek
układu nerwowego.
Przewlekłe narażenie na tlenek węgla emitowany w małym stężeniu powoduje w organizmie
tworzenie się mikrousz-kodzeń w różnych tkankach, po upływie czasu zmieniających się w zmiany
trwałe. U ludzi stale narażonych na niedotlenienie spowodowane obecnością tlenku węgla w
powietrzu zauważono bóle i zawroty głowy, senność, nasilone uczucie zmęczenia, zaburzenia
pamięci, utratę czucia w palcach, uszkodzenia tkanki mózgowej, zaburzenia krążenia, a nawet
upośledzenia psychiczne.
Dopuszczalne, krótkotrwałe (ok. 30 min) stężenie tlenku węgla w powietrzu na obszarach
chronionych przed nadmiernym zanieczyszczeniem wynosi 5 mg/m3 powietrza, natomiast
dopuszczanie średnie stężenie w ciągu doby nie powinno przekraczać 1 mg/m3. W zakładach pracy
ustalono dopuszczalne stężenie tego gazu na poziomie 30 mg/m3.
*
Tlenki azotu
W przyrodzie występuje wiele lotnych i nielotnych związków azotowych. Jako toksyczne, lotne
zanieczyszczenia powietrza na pierwszym miejscu wymienia się tlenek i dwutlenek azotu. Związki
te powstają w procesach spalania przebiegających w wysokich temperaturach. Ich zródłem jest więc
głównie przemystchemiczny, elektrownie, elektrociepłownie, spaliny samochodów napędzanych
benzyną, a także zjawiska naturalne: wyładowania atmosferyczne, wybuchy wul-
Toksyczne zanieczyszczenia środowiska
167
kanów, procesy biochemiczne przebiegające z udziałem bakterii wytwarzających azot. Znaczącym
zródłem tych związków jest także dym z papierosów. n
Tlenki azotu nagromadzone w stężeniach, które są już wyczuwalne przez człowieka, wywołują
zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego, a także układu odpornościowego i zwiększoną
podatność na różne schorzenia oskrzeli i płuc. Podczas zatrucia ostrego tymi związkami dochodzi
do natychmiastowego podrażnienia dróg oddechowych i zaburzeń funkcjonowania układu krążenia.
W zatruciach przewlekłych dwutlenkiem i tlenkiem azotu, nagromadzonymi w niskich stężeniach,
obserwuje się stany zapalne błony śluzowej tchawicy, oskrzeli i oskrzelików. Bardzo częste są także
stany zapalne błony śluzowej w jamie ustnej, zapalenie spojówek, obniżenie ciśnienia krwi i
zwolnienie tętna.
Według ustaleń Zwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) dopuszczalne, krótkotrwałe (1 godz.)
narażenie na dwutlenek azotu wynosi 0,19-0,32 mg/m3 powietrza atmosferycznego. Nie zostało
dotychczas ustalone dopuszczalne narażenie na te związki, trwające przez dłuższy czas.
Tlenki siarki
Dwutlenek siarki jest gazem bezbarwnym, o ostrym, charakterystycznym zapachu. Trójtlenek siarki
jest cieczą, która na powietrzu dymi i jest lotna. Przy dużym nawilgoceniu powietrza wytwarzają
się mgły zawierające kwas siarkowy i wodę. Dwutlenek siarki jest emitowany do atmosfery jako
uboczny produkt wielu procesów przemysłowych, a głównie podczas spalania węgla, ropy
naftowej, benzyny. W postaci skroplonej stosowany jest w przemyśle chłodniczym, papierniczym,
farbiarskim, włókienniczym i chemicznym. Zatrucia ostre tym związkiem mogą się zdarzyć w
przypadkach nagromadzenia się jego dużych ilości w powietrzu atmosferycznym lub w zakładach
przemysłowych i są to zatrucia przypadkowe.
168
Rozdział 16
[ Pobierz całość w formacie PDF ]