[ Pobierz całość w formacie PDF ]
świecki, jak naucza Budda, może zdobywać majątek tylko zgodnie z pewnymi standardami,
tzn. wolno go zdobywać tylko sposobami legalnymi, zgodnymi z prawem, a nie nielegalnie;
należy go zdobywać pokojowo, bez użycia przymusu czy gwałtu; należy go zdobywać
uczciwie, a nie podstępem czy oszustwem, oraz w sposób, który nie powoduje krzywdy i
cierpienia innych. Budda wymienia pięć szczególnych rodzajów zródła utrzymania, których
powinno się unikać, bowiem związane są one z krzywdą innych: broń, żyjące istoty
(wliczając tu hodowlę zwierząt na rzez, handel niewolnikami i prostytucję), rzeznie i
masarnie, trucizny, używki. Oprócz tego, Budda wymie nia kilka nieuczciwych sposobów
osiągania bogactwa, które zalicza się do niepoprawnych sposobów egzystencji: stosowanie
oszustw, zdrady, podstępu, a także wróżby i lichwę. W oczywisty sposób, każde zajęcie
wymagające pogwałcenia prawidłowej mowy i prawidłowego działania jest złą formą
egzystencji, lecz takie zajęcia jak sprzedaż broni czy używek mogą nie naruszać tych
czynników, a - pomimo to - są złe, z powodu konsekwencji, jakie przynoszą innym.
Tajski traktat rozważa pozytywne aspekty poprawnej egzystencji, dzieląc je na trzy kategorie:
poprawności odnoszącej się do działania, poprawności odnoszącej się do osób oraz
poprawności odnoszącej się do obiektów. Poprawność odnosząca się do działania" oznacza,
że pracownicy powinni wypełniać swoje obowiązki pilnie i skrupulatnie, nie marnotrawiąc
czasu, nie twierdząc, że przepracowali więcej godzin, niż w rzeczywistości miało to miejsce,
ani nie kradnąc dóbr należących do firmy. Poprawność odnosząca się do osób" oznacza, że
należy okazywać należny respekt pracodawcom, pracownikom, kolegom i klientom. Na
przykład pracodawca powinien przydzielać swoim pracownikom zadania zgodnie z ich
możliwościami, płacić im odpowiednio, popierać ich, gdy zasługują na wsparcie oraz udzielać
im okolicznościowych urlopów i bonusów. Koledzy powinni raczej współpracować, niż
rywalizować, a handlowcy powinni być uczciwi w swoich stosunkach z klientami. Prawidło-
wość odnosząca się do obiektów" oznacza, że w transakcjach biznesowych i sprzedaży
artykuły przeznaczone do sprzedaży winny być prezentowane prawdziwie. Nie powinno
stosować się oszukańczych ogłoszeń, fałszywych danych dotyczących jakości czy ilości, ani
nieuczciwych manewrów.
Rozdział V
Prawidłowy wysiłek ( samma jadżama )
Oczyszczenie postępowania, dokonane dzięki trzem poprzednim czynnikom, służy za
podstawę dla kolejnego działu ścieżki - działu skupienia (samadhikkandha). Ten etap praktyki,
stanowiący przejście od moralnego opanowania do bezpośredniego treningu umysłu, obejmuje
trzy czynniki: prawidłowy wysiłek, prawidłową czujność uwagi i prawidłową koncentrację,
swoją nazwę zaś wywodzi od celu, do którego aspiruje: siły trwałego skupienia, stanowiącej
29
niezbędne wsparcie dla mądrości wglądu. Mądrość jest podstawowym narzędziem
wyzwolenia, ale wnikliwa wizja, którą wywołuje, może otworzyć się tylko wówczas, gdy
umysł jest spokojny i skoncentrowany. Prawidłowa koncentracja przynosi konieczny spokój
umysłu, scalając go w procesie niepodzielnego skupienia na stosownym obiekcie. Czynnik
koncentracji może jednak spełnić to zadanie tylko wówczas, gdy wspierany jest przez wysiłek
i czujność uwagi. Prawidłowy wysiłek stanowi zródło energii, niezbędnej dla wykonania
zadania, prawidłowa czujność uwagi zaś udziela świadomości punktów stabilizujących.
Komentatorzy ilustrują współzależność trzech czynników, działających w obrębie grupy
skupienia, za pomocą prostego porównania. Trzech chłopców idzie bawić się do parku. Na
swojej drodze widzą drzewo z kwiatami na samym czubku i decydują się zebrać kwiaty. Lecz
kwiaty są poza zasięgiem nawet najwyższego z chłopców. Wówczas jeden z chłopców klęka
na ziemi, oferując swoje plecy. Wysoki chłopiec wspina się na nie, ale wciąż czuje opór przed
sięgnięciem po kwiaty z obawy, że spadnie. Trzeci z chłopców wpada na pomysł i oferuje
swoje ramiona jako podporę. Pierwszy z chłopców, stając na plecach drugiego, po czym
opierając się na ramionach trzeciego, jest w stanie sięgnąć po kwiaty i zerwać je.
W tym porównaniu wysoki chłopiec, który zebrał kwiaty, reprezentuje skupienie, z jego
funkcją jednoczenia umysłu. Ale by zjednoczyć umysł, skupienie wymaga podpory: energii
dostarczonej przez prawidłowy wysiłek, która jest jak chłopiec ofiarowujący swoje plecy.
Wymaga ono także stabilizującej świadomości, zapewnionej przez czujność uwagi, która jest
jak chłopiec udzielający swych ramion. Gdy prawidłowe skupienie otrzyma takie wsparcie,
wówczas, wzmocnione przez prawidłowy wysiłek i zrównoważone przez prawidłową czujność
uwagi, może wycofać rozproszony tok myśli i zogniskować umysł trwale na swoim obiekcie.
Energia (yirija), czynnik mentalny związany prawidłowym wysiłkiem, może przejawiać się
zarówno w zdrowej, jak i niezdrowej postaci. Ten sam czynnik stanowi paliwo dla pożądania,
agresji, przemocy i ambicji z jednej strony, a szczodrości, samodyscypliny, życzliwości,
skupienia i zrozumienia z drugiej strony. Ogrom starań włożonych w prawidłowy wysiłek jest
zdrową formą energii, ale bardziej skonkretyzowaną. Zciśle rzecz biorąc, jest to energia
zdrowych stanów świadomości, skierowana na wyzwolenie się z cierpienia. Ten ostatni człon
określający jest szczególnie ważny. Aby zdrowa forma energii mogła mieć swój udział w
[ Pobierz całość w formacie PDF ]